Dankbaarheid

puja, een dankbaarheidsritueel van Bali

Op facebook kom ik sinds enkele weken schrijvers tegen die elkaar uitdagen om gedurende enkele dagen redenen voor dankbaarheid op te schrijven. Velen van hen ken ik: ze zijn vrijwel allen apostolisch en het lijkt er dan ook op dat juist leden vanuit deze kerk elkaar uitdagen om hun dankbaarheid te beschrijven. De één is meer met de gave van het woord begenadigd dan de ander, maar dat zegt natuurlijk helemaal niets over de mate van dankbaarheid.

Mijn vrouw, niet-apostolisch, bekritiseerde mij toen ze ontdekte dat ook ik begonnen was met een reeks over "mijn" dankbaarheid. Daar loop je nu eenmaal niet mee te koop en bovendien de grens met zelfgenoegzaamheid is een dun stippellijntje.

Ik begrijp haar.

Mag je dan niet dankbaar zijn? Zeker wel, graag zelfs....Mag je je dankbaarheid dan niet tonen? Nou, daar wilde ik het nét over hebben.

In de prachtige trilogie "the Lord of the Ring" door Tolkien figureert een alleraardigst volkje. Ze leven in volle tevredenheid in hun overzichtelijke, agrarische wereld. Het volkje kent meerdere families die al eeuwenlang met elkaar optrekken, met soms diepgevoelde onderlinge afkeer en vetes, maar ook groots opgezette feesten waarin alle oneffenheden weer voor een tijdje worden weggepoetst. Het is het volk van de Hobbits en zij leven in de Gouw. Buitenstaanders zie je hier niet snel verschijnen en dezen worden goed in de gaten gehouden: alles wat van buiten komt wordt toch wel wat gewantrouwd, zelfs al is het de goede vriend Gandalff, een tovenaar van buiten de Gouw. Alhoewel het leven hier goed is, zijn er toch Hobbits die dromen over het leven buiten de Gouw. Zij ervaren het leven in de Gouw als zelfgenoegzaam. Het leven is er goed, maar is dit dan alles wat er is? Zeker als er een donkere wolk over de verschillende landen van Midden-Aarde tot aan Mordor trekt. Het is slechts een enkele Hobbit die ervoor kiest om te helpen in de strijd om de toenemende macht van Gondor te breken: Frodo en enkele van zijn vrienden. De anderen blijven hun leven leiden zoals ze dat gewoon zijn.

En daarmee begint een van de mooiste heldenepossen die onze moderne tijd heeft voortgebracht.

Weer terug naar het thema "dankbaarheid".....het verhaal over het leven in de Gouw, laat zien hoe gemakkelijk dankbaarheid kan uitmonden in zelfgenoegzaamheid. Zelfgenoegzaamheid betekent in deze context: alleen op zichzelf gericht. Het vraagt werkelijk wel wat zelfonderzoek om uit te maken waar je jezelf eigenlijk bevind....Ik durf het niet zonder meer hardop voor mezelf te zeggen.

Een oud apostolisch lied begint met de tekst: "Lieve Vader, leer mij danken..." Dat zingen we niet meer. In de eerste plaats, we zijn niet meer gewend om "God" aan te spreken met "Lieve Vader". Een dergelijke relatie wordt tegenwoordig teveel als patriarchaal beoordeeld. Toch heb ik persoonlijk nooit zo'n moeite gehad met het beeld dat we allemaal "kinderen van één Vader" zijn. Het geeft een belangrijke duiding over hoe ik mijn relatie met mijn medemens wil zien. En dat ik, als ruim 50-jarige, nog altijd veel moet leren..... daar schaam ik me helemaal niet voor. Het "leren danken" is daar zeker een blijvend onderdeel van, want zo vanzelfsprekend is dankbaarheid helemaal niet. In die zin hoop ik toch nog lang "kind" te blijven.

Ik realiseer me dat dankbaarheid, in religieuze zin, ook altijd gekoppeld is geweest aan een "offer". Dat vind ik een mooi beeld om over door te denken. Het voorkomt in ieder geval dat je in de val van zelfgenoegzaamheid stapt: je geeft immers een deel terug aan "God" (of aan wie je je offer ook gewend bent te brengen), als "reminder" dat je het allemaal niet aan jezelf te danken hebt....Zodoende wordt een deel van de opbrengst van de eerste oogst bestemd als offer; een deel van je salaris....

Iets terug geven.

Gelukkig zie ik bij velen om mij heen dat deze behoefte bestaat: door hulp te geven aan een weeshuis in India, door hulp te geven aan pleegkinderen die zwerven van het ene naar het andere gezin, door te helpen in een ziekenhuis ergens diep in Afrika, maar ook door op bezoek te gaan bij die hoogbejaarde die haar dagen in eenzaamheid op een kamertje in een verpleeghuis doorbrengt....

Ik denk dat velen die relatie uit het oog zijn verloren: dankbaarheid en "iets terug doen". Dan kom je alleen op dankbaarheid uit en dat is hierdoor wel erg op zichzelf gericht. Het beeld wat ik hierbij heb is dat van "thanksgiving-day", zoals dat in Amerikaanse films tot ons komt, waarbij de kalkoen in het, meestal al goed bedeelde gezin wordt aangesneden. Ik zei het al: de grens tussen dankbaarheid en zelfgenoegzaamheid is zomaar overgestoken.

Hoe moet je al die verhalen over dankbaarheid dan begrijpen? Misschien wel met het lied "Lieve Vader, leer mij danken...." zachtjes in je achterhoofd.

Een oefening.